Instytucja ta została powołana na mocy art. 90b ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Zapis dotyczący powołania Rzecznika został wprowadzony do ustawy na jej mocy nowelizacji z 1995 r. Zatem jest to jedna z młodszych instytucji, działających w sferze regulacji na rynku ubezpieczeniowym.
Rzecznik Ubezpieczonych ma za zadanie reprezentować interesy ubezpieczonych i uprawnionych do korzystania ze świadczeń i odszkodowań, wynikających z umów ubezpieczenia.
Jedną z przesłanek powołania tej instytucji było dostrzeżenie przez ustawodawcę potrzeby zabezpieczenia interesów podmiotów korzystają- ęyęjl i ubezpieczeń. Wynika to przede wszystkim z faktu, że w relacjach poinięUz,y zuKluclcm ubezpieczeń a ubezpieczającym występuje tta Ogół nierówność stron, co może prowadzić czasami do wykorzystywania tej sytuacji przez ubezpieczycieli z naruszeniem interesu podmiotów ubezpieczonych.
Zatem Rzecznik Ubezpieczonych działa podobnie jak Rzecznik Praw Obywatelskich, jednakże tylko w zakresie spraw dotyczących ubezpieczeń gospodarczych. Wyraża się to przede wszystkim w:
– reprezentowaniu i ochronie konsumenckich interesów osób ubezpieczonych i uprawnionych z umowy ubezpieczenia,
– opiniowaniu projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń,
– informowaniu organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń,
– inicjowaniu prowadzeniu działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie ubezpieczeń1.
Rzecznika Ubezpieczonych powołuje Minister Finansów, a jego kadencja trwa 4 lata. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Ubezpieczonych. Poza tym Rzecznik Ubezpieczonych powołuje na okres swojej kadencji Radę Ubezpieczonych, która składa się z 12 członków i pełni rolę organu opiniodawczo-doradczego.
W praktyce Rzecznik pomaga osobom ubiegającym się o wypłatę odszkodowań bądź świadczeń w dochodzeniu swoich roszczeń. W imieniu osób poszkodowanych pisze odwołania od decyzji zakładów ubezpieczeń, jak również kieruje poszczególne sprawy do sądu i reprezentuje tam osoby pokrzywdzone przez ubezpieczyciela. Co roku trafia do Rzecznika kilkaset spraw, jednakże nie wszystkie skargi klientów są zasadne.
Bieżąca działalność Biura Rzecznika jest finansowana z obowiązkowych wpłat wszystkich zakładów ubezpieczeń. Szczegółowe zasady prowadzenia gospodarki finansowej Biura Rzecznika zostały ustalone w rozporządzeniu Ministra Finansów. Rzecznik Ubezpieczonych ma osobowość prawną, a siedzibą jego biura jest Warszawa.
