Inkaso bankowe jest tradycyjną, ale także obecnie popularną usługą, świadczoną przez banki w różnych krajach. Rozróżnia się przy tym:
– inkaso dokumentowe,
– inkaso finansowe.
Inkaso dokumentowe znajduje zastosowanie przede wszystkim w rozliczeniach między przedsiębiorstwami w związku z ich działalnością gospodarczą. Taka forma rozliczeń jest wygodna dla podmiotów gospodarczych między innymi dlatego, że czynności techniczne związane z rozliczeniami wykonuje bank. Wierzyciel, będący zazwyczaj dostawcą, gdy chce zainkasować należność, składa w obsługującym go oddziale banku (czyli w banku wierzyciela) odpowiednie dokumenty towarowe. Bank wierzyciela przekazuje te dokumenty do oddziału banku, w którym posiada swój rachunek dłużnik, czyli do banku dłużnika. Bank dłużnika (odbiorcy) powiadamia o ich nadejściu dłużnika. Dłużnik (odbiorca) zleca swemu bankowi, aby przekazał wierzycielowi odpowiednią kwotę pieniężną z jego rachunku, a bank wydaje mu inkasowane dokumenty, które upoważniają go do odbioru towaru od przewoźnika. Stosownie do otrzymanego polecenia bank dłużnika przekazuje tę sumę bankowi wierzyciela, który zapisuje (księguje) ją na rachunku bankowym wierzyciela.
Inkaso dokumentowe znajduje u nas zastosowanie tylko w rozliczeniach zagranicznych, chociaż może być z powodzeniem wykorzystane także w obrotach krajowych zamiast preferowanego faktoringu (por. rozdz. 4.9).
Inkaso finansowe polega na inkasowaniu przez bank głównie weksli i czeków składanych przez klienta, a płatnych w innych oddziałach banków. Usługę inkasa finansowego polskie banki świadczyły dotychczas w obrotach zagranicznych. Od 1993 roku zaprowadzono w obrocie krajowym inkaso finansowe, bo w związku ze zmianą trybu rozliczeń przy pomocy czeków pojawiła się potrzeba ich inkasowania (por. rozdz. 10.3.2.). Czek złożony w innym banku niż bank-trasat wymaga wcześniejszego przekazania przez ten bank odpowiednich środków pieniężnych do banku podawcy czeku. Zachodzi wówczas potrzeba przekazania czeku przez bank podawcy do trasata (banku). Przekazanie czeku przy formularzu zawierającym niezbędne informacje powinno spowodować w banku wystawcy czeku obciążenie jego rachunku oraz przekazanie środków pieniężnych na rachunek posiadacza czeku w banku, który przyjął czek do inkasa. NBP zaproponował bankom stosowanie ujednoliconej procedury i standardowej listy inkasowej (por. wzór).
