Idea wzajemności, jako mechanizm ekonomiczno-prawny, mający na celu łagodzenie negatywnych następstw zdarzeń losowych sięga średniowiecza i – co ciekawe – znacznie wyprzedza powstanie komercyjnych przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych (dalej w skrócie TUW) powstawały jako wynik inicjatyw lokalnych, w ograniczonych terytorialnie lub zawodowo kręgach społecznych, posiadających określony wspólny interes gospodarczy. Uczestnicy takich wspólnot uświadamiali sobie, że ich wspólny interes gospodarczy jest obarczony ryzykiem, a komercyjne towarzystwa ubezpieczeniowe bądź nie oferują ochrony odpowiedniej dla tego interesu, bądź też oferowana ochrona jest zbyt kosztowna. Dopiero z czasem z takich wspólnot powstawały przedsięwzięcia o większej bazie członkowskiej i większym zasięgu terytorialnym. Równocześnie zmieniał się zakres przedmiotowy powstających towarzystw ubezpieczeń wzajemnych.
O ile funkcjonowanie w formie spółki akcyjnej jest zjawiskiem powszechnym na polskim rynku, o tyle towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych są obecnie dość rzadko spotykaną formą organizacyjną. Prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych było dość powszechne w Polsce w okresie międzywojennym, szczególnie na obszarze Wielkopolski. Po drugiej wojnie światowej całkowicie odstąpiono od tej formy działalności, dlatego jest ona mało popularna na rynku. Działalność ubezpieczeniowa prowadzona w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest szczególnie przydatna w przypadku obejmowania ubezpieczeniami tylko określonych grup zawodowych, stowarzyszeń bądź organizowania zakładów ubezpieczeń o lokalnym zasięgu działania itp.4.
Działalność ubezpieczeniowych spółek akcyjnych powinna być rentowna, natomiast w przypadku zakładów ubezpieczeń wzajemnych aspekt komercyjny nie jest zasadniczym motywem działania. Celem działania towarzystw ubezpieczeń wzajemnych nie jest zysk, lecz – zgodnie z przytoczoną wcześniej definicją – ubezpieczanie swoich członków na zasadzie wzajemności. Ubezpieczonego nie obciążają zatem koszty narzutu zysku, lecz jedynie koszty związane z faktycznym przebiegiem szkodowości oraz działalnością towarzystwa.
Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych jest zatem naturalną alternatywą dla komercyjnej działalności ubezpieczeniowej, prowadzonej przez zakłady w formie spółek akcyjnych. Zaletą towarzystw ubezpieczeń wzajemnych jest względnie niska cena produktów ubezpieczeniowych, wynikająca z braku aspektu komercyjnego, a także z powodu ograniczenia wyłudzeń odszkodowań, wpływających na wzrost kosztów działalności komercyjnych zakładów ubezpieczeń.
